حمید ضیایی پرور- دانشمندان و صاحب نظران علوم سياسي و روابط بين الملل،توسعه سياسي، را نوعي از توسعه يافتگي جوامع مي دانند كه بر اساس آن، مردم به عنوان مهمترين بازيگران عرصه سياسي، در يك فرآيند دمكراتيك، ضمن كسب اطلاعات نسبت به تحولات ، با حضور آگاهانه در نهادهاي سياسي همچون نهادها و تشكل هاي غيردولتي، سنديكاها و اصناف، احزاب سياسي، عملي سياسي كه آگاهانه و مبتني بر شناخت است از خود نشان داده و سمبل اين مشاركت آگاهانه و وامنش جهت دار در انتخابات به عنوان مهمترين عمل عمومي سياسي خود را نشان مي دهند. 
در همه انتخابات و در همه كشورها، به هنگام آماده شدن جامعه براي برگزاري انتخابات، رقابتهاي چشمگيري در عرصه هاي عمومي شكل مي گيرد و شواهد و نشانه هاي مربوط به اين رقابتها را مي توان در رسانه ها مشاهده كرده عرصه انتخابات همواره قدرتمندترين عرصه نمود و بروز رقابتهاي سياسي در تمام كشورها به شمار مي رود و در انتخابات ايران نيز همواره رسانه ها نقش پررنگي ايفا كرده اند . 
اما در سالهاي اخير رسانه هاي ديگري نيز پا به عرصه وجود گذاشته اند كه به عنوان رسانه هاي الكترونيك شناخته مي شوند . تا جايي كه به فناوری هاي رسانه اي مانند پرتال ها و وب سايتها و وبلاگها و ايميل ها و خبرنامه هاي الكترونيك مربوط مي شود، ماجرا چندان پيچيده و چند لايه به نظر نخواهد رسيد چرا كه اين رسانه هاي الكترونيك عمدتاً‌ يكسويه و غير تعاملي هستند .اما در چند سال اخير با ظهور پديده شبكه هاي اجتماعي مجازي كه به نوعي رسانه هاي الكترونيك تعاملي محسوب مي شوند فرآيند رقابتهاي انتخاباتي نيز وارد حوزه جديدي شده است . 
در چند سال گذشته به دليل غيرقابل كنترل بودن اين شبكه ها در هنگامه هاي حساس سياسي مانند انتخابات، دستگاه متولی امور ذی ربط ترجيح مي داد اساساً اين شبكه ها را در آستانه انتخابات مسدود كرده و صورت مساله را پاك كند، برخي از اين شبكه ها حتي پس از  انتخابات و رفع حساسیتها، همچنان مسدود شده باقي ماندند و هر بار كه سخن از رفع محدوديتهاي مذكور به ميان مي آمد با توجيهات مختلف، بر ادامه وضعيت مذكور پافشاري مي شد . 
اما در انتخابات اخير مجلس شوراي اسلامي و مجلس خبرگان رهبري ، نه تنها اين شبكه ها مسدود نشدند بلكه با فعاليت گسترده تعاملي احزاب و تشكل هاي سياسي و قشرهاي مختلف مردمي در آن ، بر شور و شوق انتخاباتي افزوده و منجر به رونق انتخابات شدند . اين تجربه نشان داد كه شبكه هاي اجتماعي مجازي نه تنها تهديدي براي امنيت عمومي يا فضاي آرام سياسي كشور در حين برگزاري انتخابات نيستند بلكه مي توانند نشاط سياسي عمومي به همراه آورده و به سمبلي از بلوغ و رشد و توسعه يافتگي سياسي مردم تبديل شوند . 
اكنون با فاصله گرفتن از انتخابات هفتم اسفند ، بيشتر متوجه مي شويم كه 6 سال محدوديت شبكه هاي اجتماعي و سامانه هاي پيامكي و محدودیت ايجاد كردن براي فضاي سايبر به ویژه در آستانه انتخابات ، نه تنها بي ثمر و بي فايده بوده بلكه از اساس اين محدوديت ها زير سوال قرار گرفته و اين تصميمات در هاله اي از ابهام قرار گرفته است .
رييس جمهور روحاني نيز مدتي پيش در سالگرد انتخابات رياست جمهوري يازدهم ، از فعاليت جوانان در شبكه هاي اجتماعي تقدير كرده و نوع حضور مردم در اين فضاها را موجب نشاط سياسي و رونق فعاليتهاي اجتماعي مردم دانست وي به صراحت حتي از طنزها ، كاريكاتورها و گرافيك هايي سخن گفت كه مردم در مورد موضوعات مختلف ساخته و در اين فضاها با هم به اشتراك گذاشته اند .
مقاومت دولت تدبير و اميد در برابر فشار برخي محافل براي مسدود سازي فضاي مجازي در بحبوحه انتخابات ستودني و قابل تقدير است .
جنتي وزير ارشاد اخيراً گفته كه ديگران به حقانيت او در ايجاد صفحه در شبكه هاي اجتماعي طلي سالهاي اخير پي برده اند . البته برخي نهادها و محافل همچنان در تلاشند تا دايره محدودسازي فعاليتهاي مدني مردم در اين شبكه هاي مجازي را افزايش دهند ، اما اين تلاشها با ايستادگي مردان حوزه فضاي مجازي دولت ، تا كنون با موفقيت همراه نبوده است .‍
اكنون بايد اذعان كرد كه شبكه هاي اجتماعي مجازي به برگ برنده دولت تدبير و اميد در توسعه آگاهي هاي مدني تبديل شده و جاي خالي پشتيباني رسانه ملي از برنامه ها و ديدگاههاي دولت روحاني را پر كرده اند .
رقباي دولت به درستي فهميده بودند كه حلقه اتصال ميان اصلاح طلبان و طرفداران دولت با مردم ، رسانه ها هستند و رسانه هاي موجود اعم از صدا و سيما و مطبوعات و خبرگزاري ها ( به جز در موارد استثنايي چند روزنامه و يكي و نصفي خبرگزاري ) در اختيار اين طيف قرار ندارد . 
حالا شبكه هاي اجتماعي مجازي جاي خالي اين رسانه ها را پر كرده اند و به مصداق رسانه هاي جايگزين 
( Alternative Media ) در برابر رسانه هاي جريان اصلي ( Main streem Media ) تبديل به رسانه پيام رسان ميان دولت و مردم شده اند و اتفاقاً ويژگي خاص اين رسانه ها ، تعاملي بودن آنها است و اين كمك كرده است كه فرايند گفتكو به عنوان كليدي ترين عنصر دمكراسي در اين طيف شكل بگيرد .
به نظر مي رسد كه دولت، اهميت آزادي اين رسانه هاي جديد را درك كرده است و به همين دليل بر توسعه آن پافشاري مي كند . مردم هم نشان دادند كه طي يك دهه گذشته در نحوه استفاده از اين شبكه ها به بلوغ كافي رسيده اند و نحوه استفاده موثر و هدفمند از آن را فراگرفته اند و اين كار را براي بازگشت سياستهاي تحديد گرايانه سخت مي كند . 

 

مدرس ارتباطات و رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

 

انتهای پیام/